Ik vermoed dat veel wetenschappers het erover eens zijn dat wetenschappelijke kennis met een breed publiek gedeeld zou moeten worden. Maar er is iets vreemds aan de hand. Want de kans is groot dat wanneer je als wetenschapper actief aan kennisdeling doet, je door andere onderzoekers als minder goede wetenschapper wordt beschouwd. Hoe zit dat?
Het is al niet eenvoudig om als wetenschapper tijd en middelen vrij te maken om aan wetenschapscommunicatie te doen. En dan blijkt ook nog eens dat diegenen die zich inzetten voor kennisdeling, het risico lopen door andere wetenschappers als minder goede onderzoekers te worden gezien. Dat is merkwaardig. Wijkt een wetenschapper die kennis deelt met een breed publiek te veel af van het klassieke beeld van een wetenschapper? Of is het jaloezie? Het is ieder geval een bekend fenomeen dat ook wel het ‘Carl Sagan-effect’ wordt genoemd.
Het Carl Sagan-effect
In de jaren ’80 werd de Amerikaanse astronoom Carl Sagan populair bij het brede publiek door zijn bijdrage aan het televisieprogramma Cosmos. Maar zijn populariteit onder het brede publiek bleek zijn wetenschappelijke carrière in de weg te zitten. Zo werd hij niet toegelaten als lid van de Amerikaanse National Academy of Science, terwijl zijn wetenschappelijk profiel beter was dan dat van sommige andere leden. Dit verhaal is bekend komen te staan als het Carl Sagan-effect: het idee dat wetenschappers die populair zijn bij het grote publiek minder goede wetenschappers zouden zijn.
Feit of fabel?
Toegegeven, ik heb zelf ook wel eens een Carl Sagan-achtige gedachte gehad bij wetenschappers die vaak in de media te zien waren. Andersom zullen collega-wetenschappers van mij ook vast wel eens hebben gedacht dat ik niet echt een goede wetenschapper kon zijn als ik weer eens met een vlog, blog of Pecha Kucha presentatie aan kwam zetten. Maar is het waar? Bestaat er daadwerkelijk een relatie tussen veel naar buiten treden en een minder goede publicatielijst hebben?
Er zijn meerdere wetenschappelijke studies verschenen die dit ontkrachten. Eén van die onderzoeken werd gedaan door Jensen en collega’s. Zij onderzochten de relatie tussen actieve kennisdeling met de samenleving en de academische productiviteit van 3500 wetenschappers. Wat bleek? Wetenschappers die op verschillende manieren aan kennisdeling deden, scoorden net zo goed of zelfs iets beter op criteria voor wetenschappelijke kwaliteit dan onderzoekers die niet actief aan kennisdeling deden.
Verandering vraagt tijd
Het Carl Sagan-effect speelt nog steeds binnen de wetenschap en zal waarschijnlijk niet zomaar verdwijnen. Dat is jammer, omdat het een negatieve invloed kan hebben op kennisdeling. Toch denk ik dat recente ontwikkelingen, zoals de NWA-wetenschapscommunicatie beurs, langzaam bijdragen aan meer acceptatie van kennisdeling. En in de tussentijd? Dan is het de kunst je niet te veel aan te trekken van wetenschappers die vanuit de ivoren toren kritisch staan tegenover wetenschapscommunicatie.