Van WC-poster tot Scrollytelling: 10 ludieke vormen van wetenschapscommunicatie

Wetenschapscommunicatie beperkt zich al lang niet meer tot enkel het schrijven van zo behapbaar mogelijke teksten. Er is steeds meer behoefte om buiten de comfortzone te treden en andere creatieve, ludieke en vooral innovatieve vormen van wetenschapscommunicatie in te zetten. Maar aan welke vormen van wetenschapscommunicatie moet je dan denken? Daarover ging ik in gesprek met deelnemers bij de thematafel ‘creatieve middelen’ tijdens de eerste editie van de Nationale Wetenschapscommunicatiedag. In deze blog lees je de opbrengsten.

1. Scrollytelling

Zelf had ik nog niet eerder gehoord van de term ‘scrollytelling’ en ik kan me voorstellen dat deze vorm van communicatie voor veel mensen nieuw is. Toch wordt scrollytelling al enige tijd gebruikt door onder andere de Volkskrant. Scrollytelling is een mix van ‘storytelling’ en ‘scrolling’. Het verwijst dus naar een vorm van storytelling waarbij de gebruiker door een verhaal scrolt. Tijdens het scrollen worden de zintuigen op verschillende manieren geprikkeld met onder andere tekst, audio, afbeeldingen en (interactieve) video. Wil je meer weten over scrollytelling? Bekijk dan eens deze website of klik hier voor een mooi voorbeeld van scrollytelling.

2. Wetenschapsfestival

Wetenschap op een festival, dat is toch een gave combinatie! Lowlands organiseert al jaren wetenschapssessies en biedt daarnaast wetenschappers de mogelijkheid om op het festival data te verzamelen. Het mooie aan dit concept is dat mensen in een ontspannen setting kennis kunnen maken met wetenschap. Naast Lowlands zijn er nog veel meer wetenschapsfestivals in Nederland. Kijk bijvoorbeeld eens op de website van ExpeditieNext.

3. Podcast

Podcasts worden steeds populairder. Ik luister zelf ook veel naar podcasts. Ideaal wanneer ik onderweg ben met de auto, de trein of gewoon tijdens een wandeling. Ook zijn er steeds meer podcasts op het gebied van wetenschapscommunicatie. Zo is er EnkeltjeWetenschap, De Universiteit van Nederland podcast en sindskort ook de podcast Stokstaartjes, speciaal voor kinderen.

4. Televisie

Televisie is een vorm van wetenschapscommunicatie die al veel langer bestaat, maar toch behoorlijk effectief is om een breed publiek kennis te laten maken met wetenschap. Denk bijvoorbeeld aan het tv-programma Proefkonijnen, Atlas, de Kennis van Nu en de 5-delige tv-serie Erik Scherder Onderzoekt waarin hoogleraar Erik Scherder aan de hand van tegeltjeswijsheden wetenschap toegankelijk maakt voor een breed publiek.

5. Zintuigen prikkelen

Tijdens de thematafel spraken we ook over vormen van wetenschapscommunicatie die heel sterk gericht zijn op beleving, op het prikkelen van de zintuigen en op die manier mensen toegang geven tot kennis. Denk aan vormen waarbij wetenschap samengaat met kunst, zoals visuele tentoonstellingen, muziek of poëzie. Een leuk voorbeeld in deze context is de ‘science rapper’ Jon Case.

6. Wetenschap in alledaagse dingen

Ook bespraken we de mogelijkheid om wetenschappelijke kennis te integreren in alledaagse dingen. Denk aan een poster op het toilet met daarop wetenschapsfeitjes of aan wetenschappelijke kinderfeestjes, maar ook aan wetenschappelijke inzichten op - á la de hagelslagpakken van Venz - een bierflesje. Ik zie al voor me dat mensen tijdens een avondje uit in de kroeg geprikkeld worden met wetenschappelijke kennis en meteen een interessant gespreksonderwerp hebben.

7. Social media

Als je als wetenschapper een breed publiek wil bereiken, dan is social media een krachtig medium om te benutten. Denk aan Facebook, TikTok, Youtube, BeReal en Instagram. Zelf volg ik al jaren Make Science Work. Dit account wordt beheerd door dr. Heleen Lameijer, arts en wetenschapper, die allerlei medisch-wetenschappelijke inzichten toegankelijk maakt voor een breed publiek. Inmiddels zijn er al heel wat wetenschappers in Nederland actief op the gram.

8. Citizen science

De term ‘citizen science’ kom ik steeds vaker tegen in de context van wetenschapscommunicatie. En dat is ook niet gek eigenlijk. Want hoewel citizen science een vorm is van onderzoek doen waarbij wetenschappers actief burgers betrekken, is het tegelijkertijd ook een vorm van wetenschapscommunicatie ómdat burgers actief een rol spelen in het proces van wetenschap. Er bestaan heel veel verschillende interessante citizen science projecten. Denk aan de vogeltel-dagen, Galaxy-Zoo, en ook het RIVM heeft verschillende zogenaamde ‘burgerwetenschapsprojecten’ lopen.

9. Stand-up comedy

Als je als wetenschapper écht een breed publiek wil bereiken, dan zijn wetenschappelijke feiten alleen niet voldoende. Dan is het ook belangrijk om emotie, gevoel en als het kan wat humor toe te voegen aan je verhaal. Daarom is stand-up comedy, of improvisatietheater, een interessante vorm van wetenschapscommunicatie. In eerste instantie lijkt het een ietwat vreemde combinatie: wetenschap én humor. Maar als je als wetenschapper een goede balans kan vinden, dan heb je een heel krachtige methode in handen om je kennis bij een breed publiek te laten landen. Meer over deze vorm weten? Bekijk dan eens deze TEDx talk.

10. Ask the scientist

Tot slot bespraken we tijdens de thematafel het format ‘Ask the scientist’. Dit is een format waarin verschillende doelgroepen, zoals kinderen, volwassenen maar ook specifieke doelgroepen zoals mensen met een licht verstandelijke beperking, vragen kunnen stellen aan wetenschappers. Het leuke aan deze vorm is dat een breed publiek kennis opdoet en tegelijkertijd wetenschappers uitgedaagd worden om los te komen van hun jargon en op toegankelijke wijze antwoord te geven. Een mooi voorbeeld van dit format is de Hoe?Zo! show van onder andere wetenschapper dr. Barbara Braams. Lees hier de blog die ik daar eerder over schreef.

Weet jij nog meer ludieke vormen van wetenschapscommunicatie? Laat het me weten.